بناهای تاریخی ارومیه - قسمت اول

به نام خدای مهربان. سلام به همسفرهای خوب و دوست­داشتنی خودم همراهان شبکه مستند سیما. همچنان همراه ما هستید در ایرانگردی. اینجا استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه هست و سوژه گزارش امروز ما بناهای تاریخی این شهر زیبا است. اما جناب آقای الهی عزیز کارشناس میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری شهرستان ارومیه همراه و همسفر ما هستند و قراره چند بنای تاریخی را در این برنامه به ما معرفی کنند.

بناهای تاریخی

ما خیلی جا خوردیم و داشتیم دنبال 3 گنبد میگشتیم و وقتی اومدیم این استوانه را به ما نشان دادند. برای همین خیلی جا خوردیم. بله. عرض کنم خدمتتون که این برج مقبره که متعلق به دوره سلجوقی هست این اسم گذارای که برای برج‌ها انجام میشده وجه تسمیه آن با توجه به شاخصه‌های معماری بوده است و حالا وقتی اسم 3 گنبد می آید ما تصورمان بر این است که حالا 3 گنبدی هست که کنار هم هست ولی ممکن است این 3 تا گنبد روی هم نیز باشند. وجه تسمیه این مقبره بخش غالبش را به این دلیل گفتند که 3 تا اشکوب یا 3 تا گنبد روی هم ساخته شده است و گنبد بالایی هم آخریش پوشش عرقچین بالایی هست با خیز کم که می شود سومی.

خب. اینجا 3 گنبد هست دیگر. 3 گنبد اسمی هست که روی این بنای تاریخی گذاشته شده و توضیحاتی که آقای الهی در ابتدا برای ما دادند به این شکل هست که 3 تا گنبد روی هم ساخته شده و فضای تاریخی هست و می شود گفت چنین گنبدهایی را می‌توان در آذربایجان شرقی هم ببینیم مثل گنبد مراغه و کبود هست که یکی از آثار بسیار زیبای شهر مراغه هست که انها هم به شکل استوانه ای هست و گنبد سرخ هم هست.

در آذربایجان‌های شرقی و غربی گنبدها به این شکل استوانه ای هستند، درسته؟

همینطور که عرض کردم خدمت شما گنبد سرخ مراغه از اسمش پیداست و کسی که آن را ندیده شاید تصور بکند که با یک گنبدی که روی یک سازه‌ای قرار گرفته هست طرفه، در حالی که گنبد سرخ مراغه نیز تقریبا همین معماری را دارد به جز اینکه مقطع و پلان گنبد سرخ مراغه به صورت گرد نیست. به خاطر اینکه ما وقتی که مساجد جامع را میبینیم و یا حتی مساجد خیلی بزرگی که در شهرهای مختلف هستند گنبدهای عظیمی روی آن قرار گرفته است حالا ما گنبد سلطانیه که بزرگترین گنبد آجری جهان هم هست را در شهر سلطانیه رفتیم دیدیم و گنبد مسجد جامع اصفهان را رفتیم دیدیم برای همین گنبد تو ذهن من آن طوری شکل داده شده است.

مصالح این گنبدها چیه و تاریخ ساختش به کی برمیگردد و سازنده آن چه کسی بوده است و مقبره چه شخصی بوده است؟

مقبره 3 گنبد آنجوری که از کتیبه‌های خط کوفی مقابل نمای شمالی دیده میشود که ورودی مقبره سه گنبد هم از داخل این نما هست معماری این بنا که در دوره سلجوقی ساخته شده است شخصی بوده به نام منصور ابن موسی که برای حکمرانان سلسله سلجوقی ساخته شده است. در کتیبه‌ای که با سنگ‌های تراش ساخته شده است که دور همین مشاهده می‌کنید اسمی از شخصی به نام ششقات مظفری برده شده که به احتمال قریب به یقین از حکمرانان سلسله سلجوقی بوده و این مقبره به ایشان یا یکی از نزدیکان وی منتصب می‌شود. سندی نیست که قطعا مال ایشان یا نزدیکانش بوده ولی در کتاب‌های تاریخی که کارشناسان مطالعه کردند این مقبره به ششقات مظفری که از حکمرانان محلی دوره سلجوقی بوده است تعلق داشته است. سنگ مقبره‌ای داخل نیست؟ نه سنگ مقبره‌ای باقی نمانده است.

معمارش چه شخص بوده است؟

منصور ابن موسی همینطور که عرض کردم . نکته جالب که از کتیبه خوانده شده این است که ایشان قبل از اینکه بنا به اتمام برسد فوت می‌کنند و کلمه رحمه الله در دومین جایی که اسمشون استفاده شده درپشت اسمشان دیده می‌شود.

ادامه این مطلب را در قسمت دوم بخوانید.