سفر به ارومیه - قسمت سوم

سفر به ارومیه - قسمت دوم

با نام و یاد خدای بزرگ و مهربان سلام به همسفرهای خوب و دوست داشتنی ام. همچنان همراه ما هستید در ایرانگردی این بار سفر کردیم به آذربایجان غربی شهر ارومیه. بهانه‌مان برای آمدن به شهر ارومیه این است که 23 تا 30 شهریور یک جشنواره برگزار میشود به اسم جشنواره انگور. اما دعوت کردیم از دکتر میرعلی که برامون از ارومیه بگن. با نام خدا سلام و عرض ادب به بینندگان عزیز. 

برامون بگید ارومیه در کجا قرار دارد و چطور میشود به ارومیه آمد؟

شهر ارومیه در استانآذربایجان غربی قرار گرفته و مرکز استان است و در شمال غربی ایران قرار گرفته و ارومیه بزرگترین شهر استان و مرکز آن است. راه های مواصلاتی که به ارومیه مییاید این است که ما 9 راه اصلی ورودی داریم که شامل جاده سلماس جاده تبریز ورودی دریاچه ارومیه یا جاده چیچست جاده مهاباد جاده سبلان جاده بند و جاده انهر و راه‌های  روستایی هم هست. 

فاصله ارومیه تا تهران؟

 با وجود جاده دریا و پل دریا 760 کیلومتر  است 9 ساعت با اتوبوس و 7 ساعت با سواری است. جاده خوبی است. جمعیت ارومیه چقدر است؟ شهرستان  ارومیه 1 میلیون و 50 هزار نفر و شهر ارومیه 667500 نفر است. شغلشان؟ عمدتان کشاورزی است و تجاری و صنعتی هم هست . با توجه به این که شهر در کنار 4 کشور خارجی است گمرک‌های زیادی هم در گستره شهر هست بزرگترین گمرک زمینی ایران گمرک بازرگان است که در منطقه باکو قرار دارد و گمرک پیرانشهر رازی و سرو و دیگر گمرک‌هایی که وجود دارد و مردم کار تجاری خود را انجام میدهند. 

پارک‌های خوبی در این شهر است. چرا نام ارومیه را به این منطقه اختصاص دادند؟ خود ارومیه درستش اورمیه است .میه به عربی یعنی آب و اور به معنای شهر است و چون اینجا پر آب بوده به این اسم نامیده‌اند. البته وجه تسمیه‌های دیگر هم میتوان برای آن نامید. از قدیم یعنی قبل از انقلاب به رضائیه موسوم بود ولی بعد از انقلاب مجددا به ارومیه تغییر نام داد و بهش چیچست هم میگویند. چون دریاچه ارومیه  یک تالاب مهم و پارک مهم در این منطقه است و یک بخش طبیعی مهم در منطقه است به نام ارومیه نام گذاری شده  است. این شهر بیش از 3000 هزار سال قدمت دارد، بر اساس چیزی که مورخان می گویند.  ولی شهر ارومیه یک ویژگی ها مهم دارد که این شهر را نسبت به بقیه شهر های استان اذربایجان غربی  متمایز کرده است .

ارومیه شهری است که به آن شهر اقوام و ادیان می‌گویند برای همین به شهر اقوام و ادیان معروف شده است و به عبارتی شهر اولین‌ها هم به آن میگویند؛ مثلا اولین مرکز آموزشی  پزشکی که به صورت نوین  با بیمارستان راه اندازی شده شهر ارومیه است توسط دکتر  کاکران امریکایی در سال 1300 خورشیدی در محل فعلی پردیس پزشکی که در خیابان شهیدبهشتی کنونی واقع شده است. اولین مرکز آموزشی مدرسه در این شهر بوده است. قدیم‌ها شاید بیشترین جمعیت شهر را ارمنی‌ها و عاشوری‌ها تشکیل می‌دادند به 100-150 سال گذشته اینجور بوده اما بعد از جنگ عثمانی‌ها اینها جا به جا شدند. برخی در ایران و برخی به خارج رفتند و بعد از آن عمده جمعیت ارومیه را ترک‌های آذری  و کردها و ارمنی‌ها و عاشوری‌ها تشکیل میدهند. 

به هر حال شهر ارومیه جاذبه های تاریخی فراوانی دارد و باغات زیادی دارد و باغ شهر است و فضاهای خوب و دیدنی زیادی را می توان دید در ارومیه. الان فصل آمدن به ارومیه است هم هوای خوبی دارد و هم جاذبه‌های زیبا و جشنواره انگور که پتانسیل خوبی است برای آمدن به ارومیه. از جاذبه‌های دیدنی و تاریخی شهر ارومیه و چه ابنیه‌ای در ارومیه می توان مشاهده کرد. ارومیه شهر تاریخی است و 19 امین نقطه تاریخی در ایران است. 

سفر به ارومیه - قسمت دوم

سفر به ارومیه - قسمت اول

بار چندم است که می آیید ؟ دیگه از دستم در رفته . چقدر از این سوزه‌ها در ارومیه است ؟ آبشار سولوک را داریم که فصلی است و در بهار بیشترین میزان را دارد. آبشار مارمیشو را داریم، کنار منطقه مارمیشو که بیشتر فصلی هستند. زمستان پربرف است. بله تا اواخر خرداد این منطقه پربرف است. شما خیلی انگور میخوری؟ نه. این همه انگور. چرا؟ چون داخل انگور هستم. یه خوشه دیگر برای من میچینی که رسیده رسیده باشه. یک دونه بسه. انگور اینجا مال کوه هست زود میرسه از 22 ام شروع کردیم 22 ام ماه پیش و تا الان داریم میچینیم و الانم 12 شهریوره.

چند هکتاره؟

زمین 2 هکتاره. فقط آقای جنگنجو انگور میچینه. چجوریه؟ اینجا بالای کوه هست و اصلاح کردن انگور هم خیلی مهمه. اگر انگور را زیاد انگشت بگذاری روش دیر میرسه. گرمه اینجا. من قشنگ عرق کردم. اینجا از زمین بالاتره و نزدیکتره به خورشید و هواش گرمتر میشود و الان اگر به باغات پایین بروید انگورش زیاد نرسیده اما اگه بیایید بالاتر برداشت انجام میشود. خواص انگور چیه؟ انگور گرمه و برای سردی مزاج خوبه. شیره انگور را میگیرند و حلوا و شیرینی درست میکنند و با مغز گردو استفاده میکنند. همه چی میشه باهاش درست کرد.

اینا انگور با دانه هست یا بی دانه؟

اینها انگور بی دانه هست. چند نوع انگور داریم : انگور شیبابا و حسینی و انگور سفید و انگور قرمز کشمش و انگور قزل. انگور ریش بابا یا شیبابا؟ شیبابا. اونها با دانه هستند. مثل حسینی و قزل. قرمز کشمش و سفید هم دانه ندارند. تو ملایر که بودیم و برداشت انگور را داشتیم انگورها را یه جایی روی افتاب قشنگ پهن میکردند که کشمش بشود یا تیزاب میکردند. اینجا هم این کار را میکنند یا نه؟ اینجا دیگه اینکار را نمیکنند چون انگوری که قیمتش چهار پنج هزار تومنه دیگه نمی آیند باهاش اینکار کنند. یعنی اینها دیگه به بازار مستقیم میرسد.

صادر هم میشود؟

قبلا به روسیه ( مسکو) صادر میکردند. الان به خاطر تحریم ها صادر نمیکنند. الانم بازار باز شده است، قبلا چهار پنج سال پیش که صادر میکردیم کیلویی 8 تومان. الان داخل بازار میدهیم کیلویی 5 تومن. یعنی بازار داخلی الان بهتر هست؟ بازار داخلی اگر مثلا خارج بیاد اینها را ببرد بازار داخل الان انگوری که من میچینم میزنیم به بازار 5 تومان وقتی انگور زیاد شد 2 تومان میشود. دریاچه ارومیه در طول دوران مختلف اختلاف زیادی در طول دوره داشته است بیشتر سطح آب نسبت به سطح آب ازاد 1278 متر است که  تراز مساحت خود دریاچه به 6000 هزار کیلومتر محدود میشود. وقتی تراز می آید پایین مساحت هم کاهش پیدا میکند.

در سال 74-75 بالاترین تراز آب دریاچه ارومیه را داشتیم به حدود 32 ملیارد متر مکعب حجم آب دریاچه ارومیه بوده. تراز آب فعلی دریاچه 1270/50 متر میرسد نزدیک به 7.5 متر اختلاف ارتفاع داریم . این به خاطر تبخیر آب دریاچه ارومیه است و لازم است که این دریاچه به عنوان نگین نیلگون آذربایجان است و وجود دریاچه باعث تاثیرات مثبت  اکولوژی  در منطقه است و متاسفانه وقتی سطح آب پایین آمده یک مسائلی در منطقه ایجاد شده چه از لحاظ کشاورزی چه از لحاظ امراضی که در منطقه شایع نبوده است از جمله افزایش میزان سرطان. 

رنگ آب را قرمز میبینیم، علت چیست؟

 در دریاچه ارومیه  تنها موجودی که میتواند رشد کند و این مربوط به دریاچه های شور است یک نوع سخت پوست به نام آرتمیا است . آرتمیایی که در دریاچه ارومیه است به اسم آرتمیا اورمیانا است و اسم علمی آن است یک سری شباهت بین دریاچه ارومیه و دریاچه‌های شور در دنیا وجود دارد مثل دریاچه یوتا در آمریکا که مشابه اینجاست.

سفر به ارومیه

با نام و یاد خدای بزرگ و مهربان. سلام به همسفرهای خوب و دوست داشتنی خودم. همچنان همراه ما هستید در ایرانگردی و اما از شهر زیبای قزوین سفر می کنیم به شمال غرب کشور جایی که استان آذربایجان غربی است و مرکز آن شهر زیبای ارومیه و قراره چندین روز ارومیه را بهتون معرفی کنیم؛ اما مثل همه برنامه‌ها در بخش نخست می رسیم به شهردار شهر که جزو مطلعین هستند و قراره از شهر برای ما بگویند. آقای دکتر حضرت پور در خدمتشان هستیم شهردار شهر ارومیه سلام و علیک شما را با بینندگان برنامه آشنا می‌کنیم و می‌خواهیم اطلاعاتی در مورد شهر ارومیه بشنویم.

اطلاعات عمومی درباره ارومیه

من سلام و عرض ادب دارم خدمت یکایک مردم کشور عزیزمان ایران در اقصی نقاط کشور. استان ما با 3 کشور آذربایجان و عراق و ترکیه هم مرز است و 960 کیلومتر مرزش دارد. همچنین دارای جمعیتی بالغ بر 3 میلیون و 200 هزار نفر است که سهم شهرستان ارومیه 1 میلیون و 260 هزار نفر می‌باشد. بخش عمده‌ای از فعالیت‌ها مردم این شهرستان و استان تقریبا حدود 30 درصد کشاورزی هست و عمدتا امروزه از طریق مرز فرصت‌هایی را برای تجارت و تبادلات مرزی داریم؛ همینطور که مردم استحضار دارند دروازه اروپا هست. ارومیه مرز سه راهش دروازه اروپا هست و روزانه ما ترددهای خیلی زیادی را داریم و ارومیه مرکز گردشگری شهرهای همجوار کشورهای دوست ما هستند که انشاالله این سفری که صدای سیمای جمهوری اسلامی کشور برای استان اذربایجان غربی و به خصوص شهر ارومیه داشته بتواند این زیبایی‌ها را به تصویر بکشد.

همانطور که مردم خوب کشور عزیزمان استحضار دارند شهر ارومیه باغ شهر است یعنی نمی توانند شهری را پیدا بکنند که در شعاع 25 کیلومتر باغ‌های سرسبز انگور و سیب را داشته باشد. به همین دلیل است که انگور ارومیه بسیاری معروف می‌باشد. شما نمی توانید شهری را پیدا بکنید که از وسطش و چپ و راستش رودخانه جاری عبور کند. رودخانه باراموسی ما از یک سمت شهر رد می‌شود رودخانه شهرسایی ما که همیشه جاری هست در وسط شهر ماست و رودخانه نازموسی که الان  پر آب هست. این‌ها همه زیبایی‌های شهر ارومیه هستند و بزرگترین مزیت استان مزیت فرهنگی هست یعنی انسان‌هایی که با تمامی گویش‌ها، با تمامی مذاهب با  تمامی اقوام و ادیان در کنار هم با محبت زندگی میکنند نه مسالمت آمیز و این یکی از برکات نظام جمهوری اسلامی هست و فرهنگ بالای مردم عزیز استان اذربایجان غربی.

ما الان رسیدیم به منطقه‌ای که باید ماشین را پارک کنیم و پیاده روی کنیم در حدود 200-300 متر تا به دهانه آبشار برسیم باید یک مقدار پایین‌تر برویم در دره راننده‌های ما رفتند در منشا آبشار نشستند و کلی کیف میکنند. آبشار سوله دو کل  یه جایی اومدیم روی صخره نه دلمون میاد بریم نه میتونیم درست تصویر بگیریم  و فضای عجیب غریبی است خوب اگه بخواهیم این مناطق را که بکر هستند ببینید مجبوریم این سختی‌ها را بکشیم. شما این سختی‌ها را بکشیدتا بینندگان ببینند و به این مناطق بیایند و لذت ببرند.

بهمون بگید ارتفاع این آبشار چقدر است؟

آبشار شیبی است یعنی از یک سطحی میریزه پایین.  این آبشار 50-60 متر ارتفاع دارد و برف‌هایی که در مرزهای ایران و ترکیه آب میشوند تامین کننده آب این منطقه هستند و از بین آن صخره‌ها می آیند و به روستا می رود آب خنکی هم دارد؟ بله و دائمی است. این منطقه به نام سیلوانا معروف است و به زبان کردی یعنی محل پرواز عقاب‌ها .اینجا دشت بزرگی است و عقاب ها را داریم گرگ مخصوص این منطقه را داریم و سمورهایی  که در این منطقه هستند و سوسمارهای کوهی گیاهان دارویی در این منطقه به وفور یافت می‌شوند.

کلیسا حضرت مریم ارومیه - قسمت دوم

کلیسا حضرت مریم ارومیه - قسمت اول

این فضا اتاقه؟ یک راه که به سمت محراب می‌رود و چند مقبره هم رو به روی ما هست. هر ساختمانی که به عنوان کلیسا ساخته میشود باید چند قوانین ساختمانی در آن رعایت شود یکی وجود محراب و یکی همین اتاق تعمید هست که البته برای پختن نان مقدس و عوض کردن لباس  روحانی استفاده میشود و غسل تعمید بچه‌ها. کلیساها علاوه بر ساختمان اصلی که ابتدا در آن قرار داشتیم و به آن صحن کلیسا می گویند و مردم عادی آنجا هستند می‌توانند یک مکان را به عنوان جایگاه قدیسین داشته باشند که معمولا افرادی که اسخف هستند یا در راه دین شهید شده‌اند آنجا هستند.

سنگ قبرها در کلیسا حضرت مریم

سنگ قبرهایی که می‌بینید متعلق به فرمانده روسی است که برای بازسازی کلیسا خدمات زیادی انجام میدهد و بعد فوت میکند و به دستور خانمش اینجا دفن میشود. سنگ قبر دوم متعلق به روحانیون کلیسا است که درجه دستیاری کشیش داشتند و برادر یکی از رهبران جهانی کلیسا شهر بودند که می‌آیند به ارومیه و فوت می کنند و دفن میشوند.

سنگ قبر بزرگ که عکس روحانی روی آن است متعلق به اسخف مارایلیا ابراهیمی که مار در زبان عاشوری یعنی حضرت یا قدیس. ایشان اسخف کل منطقه آذربایجان بودند و در سال 1928 فوت کردند و یکی از سنگ قبرهای مشهور که حتی  اسم ایشون در کتاب مشاهیر ایران است متعلق است به اسخف  ماریوهنا که اولین ایرانی بودند و به امریکا رفتند و زبان انگلیسی را یاد گرفتند و به ایران بازگشتند.

همچنین اولین کلاس‌های  زبان انگلیسی را ایشان در شهر ارومیه برگزار می کنند  و در واقع میشه گفت ایشون کریستف کلمب ایرانی هستند. خیلی ممنون و تشکر از حضورتان در برنامه. مکانی که به شما معرفی شد کلیسا ننه مریم است و الان هم مورد بازدید است و عزیزانی که به ارومیه می‌آیند ضمن بازدید از مکان‌های تاریخی می توانند از این فضا هم دیدن کنند و جز بناهای تاریخی ارزشمند است.

معرفی دیگر بناهای تاریخی شهر ارومیه

در ادامه معرفی بناهای تاریخی شهر ارومیه میرسیم به مسجد جامع که جزو یکی از بناهای تاریخی این شهر هست و قدمتش به زمان‌های خیلی دور برمیگردد. این مسجد به شکل مستطیلی شکل هست با ستون‌های سنگی زیبایی که پایه و اساس آن را تشکیل دادند و محراب بسیار زیبایی که در نوع خودش منحصر به فرد هست و الان هم دارد در آن قسمت مرمت کاری انجام میشود. جناب آقای الهی عزیز برای ما توضیح بدهید در مورد این فضا و قدمتش به چه دوره‌ای برمیگردد و مصالح ساختمانی اینجا به چه شکلی هست.

 همچنین بگین که کاربرد اینجا از ابتدا مسجد بوده یا کاربری دیگری داشته است و توضیحاتی که میتواند کامل کننده صحبت‌های ما باشد. همینجوری که از ورودی بنا مشخص بود الان در مرکز بافت تاریخی ارومیه هستیم و شهر ارومیه هم ترکیب معماری و شهرسازی تاریخی اسلامی مثل شهرهای دیگر داشته است و تو مساجد جامع و بناهای عام المنفعه که شامل بازار، کاروانسراها، آب انبارها و حمام‌ها و غیره دارای این معماری بودند.

کلیسا حضرت مریم ارومیه - قسمت اول

سلام وقتتان به خیر بینندگان عزیز شبکه مستند. همچنان همرا ه ما هستید در ارومیه که داریم جاذبه‌های گردشگری و دیدنی آن را مشاهده می‌کنیم .این فضایی که ما وارد آن شدیم کلیسایی است به نام  ننه مریم . جناب آقای کشیک دانیال در کنار ما هستند و قرار است که این بنا را به ما معرفی کنند .خیر مقدم عرض میکنم .کلیسا حضرت مریم یا ننه مریم یکی از قدیمی ترین کلیساهای جهان است و توسط مجوسی‌ها ساخته شده است. مجوسی‌ها ستاره شناسان زرتشتی بودند که طبق روایات و انجیل می‌روند حضرت مسیح را می‌بینند و هدایایشان را تقدیم به حضرت مسیح می‌کنند. در روزی که حضرت مسیح متولد شدند و به ایران برمیگردند و و دو نفرشان این مکان را که شاید قبلا آتشکده بوده است را  به کلیسا تبدیل می‌کنند.

یکی از این افراد زیر همین مکان دفن می‌شود اما متاسفانه در جنگ جهانی آلما‌ن‌ها سنگ قبرشان با خودشان میبرند و سنگ قبر موجود نیست .ساختمان از هشتی‌ها و طاق‌های ساسانی ساخته شده است و کلیسا شهر همیشه سعی کرده که در امپراطوری پارس خودش را همرنگ مردم و امپراطوری کند . وقتی وارد شدم و درهای کوتاهی را دیدم که باید خم می‌شدم فهمیدم که این معماری ایرانی است و ما در بناهای تاریخی این را داریم که وقتی وارد اتاق میشوی باید حالت خضوع و خشوع داشته باشی. پس تاریخ پیدایش اینجا مشخص نیست و اکثر ا می‌گویند بین سال های 40-60 میلادی ساخته شده است .یعنی حدود 1900 سال قبل.

ما  دو دالان می بینیم ورودی و خروجی کلیسا است ؟

دالانی که وارد شدیم ورود به کلیسا است اما دالان کنونی ما را به یکی از اتاق‌های کلیسا می‌برد. هر کلیسا از روی یک نقشه خاص ساخته می‌شود و طبق همان نقشه هم ساخته می‌شود و قوانین بنایی دارند که باید در آن رعایت شود

اینجا زیر زمین دارد؟

نه اما اگر وقتی ترک‌های عثمانی وقتی وارد ایران شدند کلیسا را خراب نمی‌کردند ما الان در زیر زمین بودیم چون روس‌ها قبل از جنگ جهانی اول وقتی وارد ارومیه شدند سقف کلیسا خودشان را روی سقف اینجا می‌سازند و کلیسا دو طبقه می‌شود که بعد از آن ترک‌های عثمانی می آیند و اینجا تخریب می‌کنند. آخرین شکلی که کلیسا داشته است در سال 1944 بوده و عاشوری‌ها و فراد کلیسا اینجا را به همت خودشان ساختند

این اتاق چیست ؟

اتاق محراب است و نمی‌تواند کسی به جز روحانی مسیحیت وارد اینجا شود و محراب فقط و فقط برای روزهای یک شنبه استفاده می‌شود و کشیش و دستیارانش وارد محراب می‌شوند و آیین‌های نیایشی را برگزار می‌کنند. تا چند سال قبل  از این فضا به عنوان کلیسا استفاده می‌شده است. شما در اول فرمایشاتتون اسم ارومیه را جالب تلفظ کردید شما گفتید اورمیه نه ارومیه . اورمیه یک شهر عاشوری نشین بوده قبلا و اسم اورمیه هم عاشوری است اور یعنی سرزمین و میه یعنی آب . این اسم را عاشوری‌ها گذاشتند چون اینجا پر از منایع آبی بوده است.

اورمیه شهر عاشوری نشین بوده ولی عاشوری‌ها در روستاها بیشتر زندگی می‌کردند و در هر روستا کلیسایی بنا کردند. الان در روستاهای اطرافمان 20 کیلومتری شهر اصلی 80 کلیسا داریم که قدیمی هستند و به قرن 4 -6 میلادی. وقتی زندگی شهری شروع می‌شود عاشوری‌ها به سمت شهر می‌آیند و این کلیسا را می‌سازند  و بازسازی می‌کنند.

و بعد  که می‌بینند این کلیسا گنجایش ندارد کلیسا بزرگتری می‌سازند. ولی در کل اخرین مراسم روحانی که دسته جمعی در اینجا انجام شده 30-40 سال پیش بوده و بعد این مکان  این فقط به محلی برای بازدید گردشگران تبدیل شده است و ساختمان جدید برای مراسم استفاده می‌شود. این کلیسا از سنگ و ساروج استفاده شده و اینجا یک ساختمان با معماری ایرانی است.

تنور تفت نان مقدس

در کشور ما علاوه بر مسلمانان اقلیت های مذهبی هم در صلح و ارامش در کنار مسلمانان زندگی می‌کنند  و این در کنار هم بودن باعث شده ایران همیشه سربلند و سر افراز باشد. از یک راهرو عبور  کردیم به اتاقکی رسیدیدم که یک حوضچه هست و نوشته تنور تفت نان مقدس. این حوضچه برای غسل تعمید بچه‌ها استفاده می‌شده است هر بچه که از پدر و مادر مسیحی به دنبا می‌آ‌ید برای آنکه مسیحی شود باید غسل تعمید بگیرد .این کار 40 روز بعد از تولد انجام  می شود و  حتما باید توسط کشیش انجام شود. آن مکان محل پخت نان مقدس بوده و هر یکشنبه نان مقدس را می پختند و به عنوان تبرک بین افراد تقسیم می کردند