آثار تاریخی تبریز

با نام و یاد  خدای بزرگ  و مهربان عرض سلام و ادب و احترام خدمت شما بینندگان عزیز برنامه همسفر. همراه ما هستید در ایرانگردی. اینجا استان آذربایجان شرقی شهر زیبای  تبریز  هست. و ما داریم جاذبه‌های دیدنی شهر را به شما معرفی میکنیم. سوژه گزارش امروز ما بر میگردد به یکی از آثار تاریخی ارزشمند این شهر به نام مسجد کبود که در کنار موزه آذربایجان است. برای اینکه با این اثر بهتر و بیشتر آشنا شویم به کارشناس مراجعه میکنیم و توضیحات را از بان ایشان میشنویم. پس همراه و همسفر ما باشید.

... همانطور که گفتم در مسجد کبود هستیم، مسجد کبود هم یکی از آثار تاریخی ارزشمند شهر تبریز هست. اما در کنار من جناب آقای غفاری کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهر تبریز هستند. سلام و علیک شما را با بینندگان عزیز برنامه همسفر میشنویم.

 با عرض سلام به حضور بینندگان شما. مسجد کبود تبریز بنای تاریخی است که حدود 551 سال پیش ساخته شده است. یعنی برمیگردد به قبل از سلسله صفوی،یعنی سلسله قره قویونلو و یک سلسله هم عرض سلسه تیموری. سومین پادشاه این سلسله فرمان ساخت این مسجد را داده است. همسر ایشان، نظام بیگم خاتون فردی است که بانی این مسجد است به همراه فردی به اسم عزالدین قاپوچی به عنوان سرکاری ساخت بنای این مسجد تاریخی.

 چرا به آن کبود میگویند؟ مسجد کبود به چه معنایی است؟

 مسجد کبود، اگر بخواهیم یک تصویر ذهنی واقعی از این مسجد کبود داشته باشیم و گنبد کبود را در نظر بگیریم منظور از این کبودی ، کبودی است که در آسمان نهفته است. یک صحن کوچکتر این مسجد کاملا از  کاشی‌های کبود پوشیده شده است و دقیقا اسم مسجد کبود را از آن کاشی‌ها گرفته‌اند. که اگر از نزدیک ببنید واقعا چیزی فوق العاده است. در نمونه خود منحصر به فرد.

 قبل از اینکه وارد حریم مسجد شویم و از آن فضا بگید برای ما از شبستان بیرونی بگویید. ما در گرداگرد مسجد شبستانی را میبینیم که ستون‌های زیادی هست کاربری این ستون‌ها و شبستان برای چه بوده و این محوطه چه کارایی داشته؟

 بله، میدانید ما در محوطه مسجد کبود هستیم. محوطه مسجد کبود با یکسری  طاق‌نماهایی پوشیده شده، احاطه شده است مسجد. درست است و نظیر این است که ما انگشتری را در  داخل حلقه... چگونه که شما می‌گویید فیروزه داخل نگین انگشتر است. این قسمت‌ها در حکم حاشیه است و  مسجد در حکم نگین. و اینها بعد از اتقلاب بر اساس طرحی که ارائه شد ساخته شده که به اصطلاح محوطه تاریخی مسجد مشخص شود و مسجد در میان هاله‌ای از طاق نما قرار بگیرد و معرف ارزش تاریخی مسجد کبود شود.

 درسته، خب به اتفاق بینندگان عزیز برنامه همسفر وارد مسجد کبود شده و از آن فضا برای شما میگوییم و از نوع معماری آن و اینکه سازنده این اثر چه شخصیت یا چه کسانی بوده‌اند و اینکه این فضا به چه شکلی است؟! همسفر ما باشید.

 مکانی که ما در آن هستیم در قسمت بیرونی مسجد ایستاده‌ایم همین شکلی که ملاحظه می کنید قسمتی از کاشی کاری های مسجد هنوز پابرجاست. بعد از آن زلزله عظیمی که آمده هنوز قسمتی از کاشی‌هایی که مربوط به همان اصل مسجد است در این قسمت می شود ملاحظه کرد. همانگونه که مشاهده می‌کنید تشکیل شده است از یک سری گلها و یه سری از حالتهایی که به صورت ترنج است .از اسامی خداوند استفاده کرده این قسمت به عنوان نمونه مانده در حقیقت تمام فضای بیرونی مسجد دیوارهای بیرونی مسجد پوشیده از این کاشی ها بوده که در اثر زلزله معروف تبریز ریخته اند. قسمتی از مسجد به صورت کلی بازسازی شده است. برای همین ملاحظه می کنید که قسمتهای دیگر مسجد بدون کاشی هستند. پایین مسجد یکسری ازاره هایی از سنگ ملالحظه می‌کنید. ازاره هایی که از سنگ به صورت خاکستری است. اگر این سنگ های خاکستری را ادامه دهیم به یکسری از سنگهای قرمز می‌رسیم که از کوههای اطراف تبریز آورده شده‌اند. این سنگ ها در روبه‌روی مسجد یعنی در مکان ورودی مسجد که به سمت شمال است قابل مشاهده است.

  ما الان ورودی مسجد هستیم و برای من جالب است که از پشت مسجد ما وارد شدیم چرا اینطوری است درب مسجد به طرف دیگریست و خروجی‌اش می‌شود ورودی برای گردشگران! این را توضیح دهید؟

  بله. کاملا حق با شماست  وقتی که در ابتدا وارد مسجد می شویم از درب ورودی ملاحظه می‌کنید که پشت مسجد به سمت درب ورودی است. اما بینندگان عزیز باید توجه کنند که درب اصلی مسجد که رو به شمال است در حقیقت نگاه میکند به تبریز قدیم. یعنی شهری که از اول در تبریز قدیم وجود داشته است. ادامه گسترش شهر در بیرون از پشت مسجد بوده است به خاطر همین الان پشت مسجد به سمت خیابان اصلی است. در حالی که خیابان اصلی در روبروی مسجد ما بوده و به خیابان کهنه مشهور است.

  یعنی ورودی شهر تبریز از این قسمت بوده است.

   بله ورودی اصلی در همین قسمت بوده که در حقیقت مسیر جاده ابریشم در دوران قره قویونلو بوده که عرض کردم خدمت شما.

  درسته پیر نشین هایی که در اینجا می بینیم سنگهای قرمز هستند و خیلی ساده و ارتفاعی هم ندارند این ساختار تغییر کرده در زلزله ای که شما گفتید برای ما آیا اینجا تخریب شده یا  اینکه همین ساختار قدیم را حفظ کرده؟

 می دانید شاید جای خوشبختی باشد که بگویند این ورودی و این پیر نشینها و این قسمتی است که کمترین آسیب را دیده. در عکس هایی که بعد از زلزله سال 1193 هجری قمری گرفته شده کاملا مشخص است که سر درب مسجد جزوه قسمتهایی است که کمترین آسیب را از این زلزله بزرگ دیده.

  درسته. قسمتی از کاشی‌‌کاری آن دوران را که باقی مانده داریم می‌بینیم آیاتی روی آن حک شده و همینطور جملاتی عربی. برای ما توضیح دهید درباره حاشیه این کاشی‌ها؟

  همین شکلی که ملاحظه میفرمایید درست در روبه روی ما نوشته عربی یا نعم الکفیل را می‌بینیم در این مسجد از اسامی خداوند استفاده کرده از صفات خداوند در حقیقت به خاطر تقدس مکانی است که این مسجد بزرگ دارد.

...الان در داخل مسجد ایستاده‌ایم زیر گنبد بزرگ مسجد. همین شکلی که ملاحظه می‌کنید مسجد از یک صحن اصلی تشکیل شده به اضافه سه رواق که صحن اصلی را دور می‌زنند در شرق و غرب و شمال مسجد و صحن کوچکتر که در سمت چپ من قرار دارد  با یک گنبد که کوچک تر از گنبد اصلی مسجد است صحن اصلی همین شکلی که ملاحظه می‌کنید از یک قسمتی تشکیل شده که بدون کاشی است. کاشی‌های مسجد که ریخته مربوط می‌شود به زلزله ای که حدود ۲۴۰ سال پیش آمده که باعث تخریب این گنبد اصلی شده است. همین گنبد اصلی یک گنبد بازسازی شده است که توسط استاد رضا معماران بازسازی شده که خدا رحمتشان کند. از استادان بزرگ معماری تبریز بودند . در ساخت این گنبد در دوباره سازی این گنبد یک مشکل اصلی بود که این گنبد بدون سازه ساخته شده بود در اول. ایشان یک طرحی دادن که گنبد را دوباره بدون سازه بازسازی کردند. پایین تر از  گنبد یکسری از دیوارها، یکسری از ستونها ،رواقها که ریخته بودند که خدا باز رحمتشان کند استاد ابوالقاسم معماران باز سازی کردند این بازسازی ها می شود گفت که بطور رسمی از سال ۱۳۱۸ شروع شده است و تا الان ادامه دارد بعد از انقلاب ما با سازی و مرمت تزیینات را داریم که قسمت عمده ای از تزیینات انجام گرفته است منتها هنوز قسمت زیادی از کارها مانده است که انشالله هرچه زودتر تمام شوند.

 مجر:ی ما در زیر هر پایه تعدادی از این روزنه ها را می‌بینیم این روزنه ها چیستند؟

 این روزنه‌ها را بخواهم به صورت مکتوب عرض کنم برای شما در بعضی از کتابها نوشته شده که به عنوان جای کفش استفاده میشده بعضی ها گفته اند چون نمیشد کفش ها را داخل مسجد برد به جای تسبیح و مهر  در نظر گرفته شده.اما خب مسلما میتواند کاربری‌های مختلفی داشته باشد که شاید هر کسی وارد مسجد می شده احتمالا وسایلی در اختیار داشته می‌توانست بگذارد داخل این حفره‌ها و راحت به ادای نماز بپردازد.

 بالای هر ستون در بین دو ستون فضاهای بازی را داریم تماشا می‌کنیم  و می‌بینیم کارایی این فضاها چه بوده؟

 بله همین شکلی که ملاحظه می کنید به اصطلاح این محوطه‌ها به اسم شاهنشین مشهور بودند چهار تا از این شاه نشین ها را در داخل مسجد داخل همین صحن اصلی داریم. کاربری اینها یکی از لحاظ معماری است از لحاظ زیبایی و هم از این بابت که بخواهند یک فضای چهارگوش تبدیل به یک فضای هشت گوش شود به خاطر اینکه گنبد بتواند روی اینها سوار شود. از طرف دیگر عده ای معتقدند که از اینها برای اسکان خانمها استفاده میشده که در مراسم خانم‌ها در این قسمت ها می‌نشستند و هر کدام از اینها ورودی خاص خودشان را دارند که از داخل ستون ها تعبیه شده است و یک پلکانی است که می‌خورد به هرکدام از این شاه نشین ها.

  ...کاشی‌کاری این مسجد همین شکلی که ملاحظه می‌کنید تلفیقی از کاشی و آجر صورت گرفته است. معرقی که در این کاشی‌کاری استفاده شده  است معرقی است که به گفته اهل خبره نظیر این را در جای دیگری نمی‌شود پیدا کرد و در حد عالی شاید بیشتر از عالی است. رنگ غالبی که در این کاشی ها استفاده شده رنگ لاجوردی است به اضافه رنگ‌های سیاه، سفید، قهوه ای، سبز که در داخل این رنگ استفاده شده. رنگ لاجوردی علاوه بر اینکه باعث ایجاد حس آرامش بخشی داخل مسجد شده از طرفی دیگر باعث شده که رنگ‌ها از یکنواختی بیرون بیایند و دلپذیرتر شوند. سوره هایی که در در مسجد ملاحظه می کنید در این صحن اصلی دلم می خواهد که به سوره الفتح اشاره کنم که در کمره بالایی مسجد نوشته شده با آجر برجسته که داخل آجر برجسته با کاشی معرق کاری شده. نمونه این نوع نوشتن آیات را شاید در هیچ جای دیگر نتوانیم مشاهده کنیم منحصر به همین مسجد است سوره الفتح را  دقیقا شاید به همین خاطر انتخاب کردند که این مسجد سنبلی از فتوحات جهانشاه بوده  بعد از چندین و فتوحات دستور ساخت این مسجد را داده اند تمام دیوارهای این مسجد گنبد و همچنین از بیرون از داخل

پوشیده از این کاشی ها بوده منتها مربوط به صحن اصلی. به همین خاطر این مسجد مشهور شده است به فیروزه جهان اسلام. تنها مسجدی است که همین لقب را داخل ایران به خود اختصاص داده.

  یعنی در واقع کبود را از همین کاشی‌ها وام گرفته؟

  بله کاملا به نکته خوبی اشاره کردید یعنی از رنگ لاجوردی این کاشی ها اسم مسجد کبود اقتباس شده است ولی در حقیقت اگر بخواهیم کاملا برویم به بحر موضوع  لازم است که نگاهی هم به صحنه کوچکتر داشته باشیم که کاشی های کبود به معنای واقعی کلمه دارند یک قسمتی از این کاشی ها که پشت محراب اصلی هنوز پابرجاست هنوز به جا مانده کاملا مشخص است که حالت لانه زنبوری دارند با شش ضلعی های کوچک معرق هم

که به صورت زرنگار با آب طلا نقاشی شده‌اند. کبودی شان کاملا مشخص است پس می‌شود گفت که اسم مسجد کبود از کاشی های لاجوردی این صحن و هم از کاشی‌های کبود صحن کوچک‌تر گرفته شده است. این صحن کوچکتر به صحنه کبود هم مشهور است.

  درسته چرا دوتا گنبد برای یک مسجد در نظر گرفته شده؟

  بله کاملا به خاطر اینکه این مسجد تشکیل شده از دو قسمت مقبره و مسجد. در حقیقت مقبره‌ای که محل آرامش بانیان مسجد است طو صحن اصلی ک برای نماز اختصاص داده شده است. گنبد کوچکتر بر بالای مقبره ها ساخته شده که مقبره ها را مادر منتها الیه جنوبی مسجد داخل سرداب ملاحظه می‌کنیم.

  بله  و اینکه آیا این مسجد به عنوان یک مسجد استفاده میشود یا فقط به عنوان یک موزه برای تماشا و دیدن توریستها و گردشگر ها است؟

  بله در حقیقت باید عرض کنم خدمت شما که در هر دو مورد کاملا حق با شماست هم به عنوان مسجدی که به عنوان محل بازدید توریستها است و هم برای افرادی که به اصطلاح مایلند نماز فرادی را برگزار کنند

باز مورد استفاده قرار میگیرد. نماز جماعت در حالت محدودتری برای مغرب و عشا باز برگزار می‌شود.

 الان مادر صحن کوچکتر ایستاده ایم صحن کوچکتر همین شکلی که عرض کردم خدمت شما بیشتر یک مرد است

مقبره ای که کاملا پوشیده بوده دیوارهایی که با این کاشی‌های کبودی که قبلاً عرض کردم خدمت شما. تمام گنبد و همچنین تمام دیوارها از این کاشی ها پوشیده بودند که در حقیقت این کاشی ها حالت آرامش‌بخشی داشتند هم از سوی دیگر رنگ لاجوردی رنگ مورد علاقه عرفاست. چون جهانشاه یک تمایل عارفانه هم داشته به خاطر همین این رنگ ها انتخاب شده‌اند. در پایین مسجد در پایین دیوارها ما مشاهده می‌کنیم که تعدادی از سنگهای مرمر بزرگ نصب شده‌اند که این سنگهای مرمر قبلا ۲۴ عدد بوده اند که متاسفانه بر اثر زلزله یکسری از این ها از بین . بالای این سنگ های مرمر کتیبه‌ای داریم حدود ۲۶ سانتیمتر که از سوره های قران استفاده کردند. سوره‌های النباء و البینه و الفتح.  

بین ورودی گنبد بزرگ و کوچک یعنی صحن بزرگ و کوچک دو دهلیز را میبینیم کارایی این دهلیز ها چه بوده؟

  بله این دهلیزها دقیقاً برای ورود به صحنه کوچک استفاده میشده این دو دهیلیز در سمت چپ و راست محراب اصلی قرار گرفته‌اند. محراب اصلی درب مشبک چوبی بوده که متاسفانه بر اثر زلزله از بین رفته الان بیشتر کسانی که برای بازدید می آیند از این محراب به عنوان ورودی استفاده می‌کنند بعضی موقع ها همچین اشتباهی به وجود می‌آید که ورودی صحنه کوچک این محراب بوده اما در حقیقت این دو دهلیز ورودی های اصلی صحن کوچک هستند.

 آدرس دقیق مسجد کبود را بگویید  درشهر تبریز و صحبت پایانی.

 بله برای دیدار از مسجد کبود کافی است که به خیابان اصلی شهر تبریز بیاید خیابان امام بالاتر از میدان ساعت. که معروف ترین میدان های تبریز است .عمارت شهرداری در اینجا قرار گرفته عمارت شهرداری تبریز در اینجا قرار گرفته کمی بالاتر که برویم درست نزدیک موزه آذربایجان موزه اصلی شهر ما پارک خاقانی را داریم و مسجد کبود که درست در کنار پارک خاقانی است.

  و صحبت پایانی؟

  و با تشکر از شما بینندگان عزیز وقتی تمام همکارانی که زحمت کشیدند برای آماده کردن این برنامه انشاءالله شاهد دیدار عزیزان و ورودشان به شهر تبریز باشیم که باعث افتخار ما است.

  خب این هم از سوژه و گزارش امروزمان که تقدیم نگاه مهربان شما بینندگان عزیز برنامه همسفر شد. از مسجد کبود که یکی از آثار تاریخی و ارزشمند شهر تبریز است. از این دست آثار فراوان در این شهر که جزء اولین‌ها هم است. از هر چیزی را که در تبریز می‌دیدیم جزوه اولین ها بود اولین شهری که شهرداری دارد اولین شهری که به هر حال بیشتر این موزه ها را در خود جای داده و همینطور بازار بزرگ تاریخی که ثبت جهانی شده. همه این زیبایی ها را شما میتوانید در استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز مشاهده کنید. همراه و همسفر ما باشید باز هم قرار است از این شهر زیبا برای شما بگویم. 300085 را فراموش نکنید . انتقاد و پیشنهاد و حتی اگر دعوتی دارید مارا مطلع کنید . همینطور میتوانید به سایت شبکه مراجعه کرده و برنامه های قبلی را تماشا کنید . تا دیداری دیگر خداوند مهربان یار و نگهدارتان.

تبریز کجا بریم

مجری: با نام و یاد خدای بزرگ و مهربان عرض سلام و ادب و احترام خدمت شما بینندگان عزیز برنامه همسفر. همراه ما هستید در ایرانگردی. اینجا شهر زیبای تبریز هست. و ما داریم جاذبه های دیدنی‌‌اش را به شما معرفی میکنیم . خانه ای که الان در آن قرار گرفته‌ایم به نام خانه امیر نظام گروسی است یا موزه قاجار و خانم غیبی کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهر تبریز  که قرار است از این مجموعه برایمان بگویند . سلام و علیک  شما را با بینندگان همسفر می‌شنویم .

خانم غیبی: سلام عرض می کنم بهترین سلامها گرم ترین سلامها  را خدمت همه بینندگان برنامه همسفر  تقدیم می‌کنم و خوشحال هستم که  از راه دور از تبریز محضر شما برای معرفی یکی از زیباترین و منحصر به فرد ترین خانه های دوره قاجاریه عصر ناصرالدین شاه خدمتتون خواهم بود.

 مجری: بله خانم غیبی حیاط بسیار بزرگ و زیبایی را داریم می‌بینیم و‌ جوی آب و معماری غنی‌ای که اینجا حاکم است. برای ما توضیح دهید که این خانه مربوط به کدام شخصیت است؟ و از معماریش بگویید و این که  آیا این محوطه حیاط اولیه یا بیرونی  این خانه بوده یا بعدها الحاق شده است به این خانه ؟

خانم غیبی: بله خواهش می کنم . ما در محضرتون هستیم در  حیاط بیرونی خانه امیرنظام گروسی که از  شخصیت های کاردان و شایسته و پیشکار ایالت آذربایجان در دوره ناصرالدین شاه است اینجا یکی از خانه هایی است که به سال ۱۲۹۸برای میزبانی مهمانانی که از تهران به عنوان اعیان و اشراف در تردد بودند در دارالسلطنه تبریز برای میزبانی آنها آقای امیر نظام گروسی پیشکار و بالاترین مقام دوره ناصرالدین شاه در ایالت بودند جهت رتق و فتق امورات حکومتی یک عمارت حکومتی را بنا کردند بله در حیاط بیرونی هستیم که وسط حوض و اطراف باغچه.  سبک معماری به سبک معماری دوره قاجاریه است که دارای دو طبقه و یک حوض خانه۱۵۰۰ مترمربع با اتاقهای گوشواره ای شاه نشین، پنجره‌های ارسی دو جداره با چهار رنگ اصلی طبیعت و رنگهایی که هر کدام یک خاصیت ویژه ای داشتند. تنبیها  جداگانه راه‌پله‌ها جداگانه برای ورود و خروج و تردد اعیان و اشراف بوده است.

 

مجری: خانم غیبی مساحت این خانه چقدر بوده؟

خانم غیبی: ۱۵۰۰ متر مربع با اتاق های گوشواره ای  در دو ضلع غربی و شرقی و خب اتاقی که به عنوان تنبی یا شاه نشین محل سرو غذا بوده است اتاق های گوشواره ای جهت قرار دادن ساکهای مسافران در این اتاقها.

مجری: تناقضی که در معماری این خانه با جاهای دیگر در دوره قاجار می بینم حیات غیرمشجر یعنی درختانی را من در این هیات نمیبینم حالا درختچه‌هایی که مشخص است تازه کاشته شده اند ولی درخت هایی که قدمت داشته باشند را نمی بینیم اینجا باغ نبوده؟

 خانم غیبی: از آنجایی که شهر تبریز برای داشتن باغ های بسیار سر سبز معروف بوده به احتمال خیلی زیاد و نزدیک به یقین اینجا خوب چرا امکان وجود درخت هایی که به صورت باغ باشه وجود دارد.

مجری: پشت این مجرا هم حیاط باز می‌بینیم  داخل عمارت است دیگر؟

خانم غیبی: بله حیاط اندرونی ما با توجه به فرهنگی که در دوره قاجاریه داریم از لحاظ وجود مسئله محرم و نامحرم که خیلی مقید بودن مسئله حجاب کاملی که از این دوره در چادرهای قجری ما می‌بینیم  که کمربندی داشتند که به کمر بسته می شده نقابی که زنان در این دوره داشته اندو ورودی هایی که برای خانمها زنانه  و مردانه جدا بوده خب نشان می‌دهد که خب حیاط اندرونی بیشتر مختصر استفاده خانم ها بوده است. طی اسناد و عکس هایی که ما از این دوره داریم خب نشان می‌دهد که بیشتر خانم‌ها در این حیاط اندرونی و بناها و اتاق‌هایی که هست  سکونت داشتند و احتمال می‌رود که محل زندگی عائله آقای امیر نظام گروسی باشد حیاط اندرونی .

مجری: خیلی ممنون. تشکر از توضیحاتی که درباره مجموعه خانه امیرنظام گروسی دادید اما فضایی که ما در آن قرار گرفته ایم تبدیل به موزه قاجاریه شده است که البته طبقه فوقانی آن در دست تعمیر است و دارند مرمت می کنند و طبقه زیر آن مجموعه ای از موزه است و وسایلی که مربوط می‌شود به دوره عصر قاجار همسفر ما باشید تا با این مجموعه نفیس بهتر  وبیشتر  آشنا شویم.

...ما الان در قسمت زیرزمین موزه قاجار هستیم و فضای را داریم تجربه می کنیم که بیشتر به موزه مردم شناسی شبیه است یعنی ما لباس‌هایی که مربوط به دوران قدیم است و همینطور زندگی عشایری که در اطراف شهر تبریز زندگی می کردند رل در این غرفه می توانیم ببینیم علاوه بر آن معماری خیلی خاصی هم دارد این مجموعه ولی دوتا چیزی که من اینجا میبینم و سنخیت زیادی با آثار تاریخی ندارد را می‌خواهیم خانم غیبی برای ما توضیح بدهند این کفپوش ها جدید است و اصلاً فضای قدیمی را اینجا احساس نمی‌کنیم خانم غیبی برای ما بگویید که چرا این ساختمان به این شکل است در این قسمت زیرزمین اش و برای ما در مورد اشیایی که اینجا هستند توضیح دهید؟

خانم غیبی: ما در ضلع غربی حوضخانه در طبقه زیرزمین خانه آقای امیرنظام گروسی در غرفه ای که به نام عشایر و لباس است خدمت شما هستیم با توجه به احتیاجی که برای معرفی سلسله قاجار وجود داشته از این‌رو غرفه ای را به نام عشایر و لباس ترتیب دادیم که لباس های محلی این طایفه طرز زندگیشان و اسباب زندگی شان حالا دیگ و سماور و  سربندها دستبندها یا ارسی ها و کفش های مخصوص لباسهای شلیته این دوره و در کل چیزهایی که الان به نام طباق یا تخته های بزرگی بودند که در مراسم خودشان وسایل را روی آن می چیدند و در مراسم شادی های شان داماد برای عروس و عروس برای داماد طبق، وسایلی مثل حنا و میوه و برای بزرگداشت و ارزش دادن برای عروس و داماد برده می‌شد در این غرفه هست.

مجری: ورنی و زیلو و گلیم را اینجا می‌بینیم.

خانم غیبی: بله ورنی  و گلیم و پشتی ها پارچه های مختص که الان در اسکو با کار دست زنان زده می شود نمونه ای از روسری هایی که خیلی زیبا در ویترین ها و غرفه ها مشاهده میفرمایید نمونه ای از همان البسه ها و مسائلی هستند که در دوره قاجار در این دوره  مورد صحبت ما مورد استفاده قرار بوده.

مجری: الان هم مورد استفاده هست این لباس ها یا دیگه منسوخ  شده ؟

خانم غیبی: بله بله هست الان ما طایفه شاهسون ها را داریم در قسمت اردبیل ورزقان کلیبر که این لباس‌های سنتی مخصوصاً در اردبیل خیلی کاربرد دارد روسری هایی که مشاهده میکنید در اسکو با عنوان صنایع دستی و خیلی هم استقبال می‌شود چون روسری های بزرگی هستند و کار دست است چاپ دست هستند.

 مجری: بسیار عالی غرفه بعدی که می‌خواهید معرفی کنید چه غرفه ای است ؟

خانم غیبی: اگر اجازه بفرمایید اوج زیبایی این بنا در حوض خانه است یک حوض هشت پر که نقطه ثقل این است بنا هم در حوض خانه است روی چهار تا بنا ایستاده این غرفه بسیار زیبا که غرفه رجال و فرامین است در خدمت باشیم

مجری بفرمایید:خواهش میکنم...

...ما الان در حوضخانه هستیم و  مرکز زیرزمین یا خانه یا موزه قاجار که فضای بسیار زیبایی است با معماری خاص خودش خانم غریبی برای ما توضیح دهید که معماری این قسمت به چه شکلی است ستونهایی که دارم میبینم سنگی است و فضای زیبایی دارد در عین اینکه بسیار هم ساده است و هیچ نقاشی و گچ بری وفضای خاصی را اینجا نمی بینیم ؟

خانم غیبی: بله خواهش می کنم اوج زیبایی این بنا در حوض خانه است با یک سقف گنبدی شکل و حوض هشت پر با پنجره هایی که رو در روی هم در تابستان و زمستان کاربری‌های خاصی داشته. این حوضخانه با توجه به تمول و ثروت صاحب خانه، حوضش بسته به همان ثروتی که داشته یا جایگاه و ارزشی که در آن دوره داشته به تناسب آن تعداد پره ‌هایش فرق می‌کند مردم عادی در این دوره حوض های دایره ای داشتند که از لحاظ استحکام خیلی بالا بوده ولی مردانی که صاحبان و مالکانی که صاحب مقام و منصب و ثروت بودند بسته به همان تعداد پنجره های شاه نشین یا تنبی ها شون با حوضخانه تعداد پره هایشان زیادتر می شده است .

مجری: اینجا هشتپر است؟

 خانم غیبی: اینجا هشتپر است و پنجره های شاه نشین طبقه بالا که در برخی خانه ها پنج در هستند برخی ۷ در. این پنجره ها تعدادشان را بشمارید ما در قسمت شاه نشین هفت در  داریم که نشان از جلال و جبروت آقای امیر نظام گروسی صاحب و مالک خانه را می رساند. حوضخانه همانطور که مستحضر هستید منطقه آذربایجان از همان ابتدا زمستانهای بسیار سوزناکی داشته که باعث قطع شدن یا یخ  بستن آب ها در زمستان میشده. این حوضخانه در زمستان با چیدن گلهای شمعدانی دور حوضخانه ها یا استفاده از آب این حوض در زمستان یک نوع کاربری داشته با توجه به اینکه خب هوای معتدلی ایجاد می کرده. در این طبقه در تابستان‌ هم به‌موقع مخصوصاً دم ظهر که دم می کرده با باز کردن پنجره‌های رودررو  یک نسیم خنکی می پیچیده و باد ایجاد می‌شده و مخصوصاً نکته مهم این که نقطه ثقل این بنا حوضخانه است. کل بنا روی چهار تا ستون ایستاده است که با هنرمندی عزیزان متخصص ما، بازهم با حفظ همان ویژگی ها این  آجرکاری ها صورت گرفته است. با پیچیدن جالب هست که انعکاس صدا را دارد این سقف گنبدی شکل. یعنی با توجه به پیچیدن صدای آب که در حوض جاری بوده حالت مدیتیشن به اتاق های اطراف، که هم صدای آب می پیچیده و هم حالت خنکی که عرض کردم

مجری: ما در کنار ویترین هایی که دور تا دور دیوار حوضخانه تماشا میکنیم اسنادی را می‌بینیم این اسناد مربوط به چه دوره ای است و شامل چه مطالبی است؟

 خانم غیبی بله غرفه رجال  و فرامین در حوض خانه ترتیب داده شده است رجال و فرامین از همان شش بزرگمردی  که در این حوضخانه قرار داده شده وجه تسمیه اش گرفته شده ولی فرامین و دستورات و دستخط هایی که ما از این دوره داریم در خطاب به  مستشارالدوله میرزا یوسف خان چهره کاردان شایسته  و برجسته  دوره ناصرالدین شاه که راه نجات ایران را در داشتن قانون دانست میرزا یوسف خان مستشارالدوله که معرف حضورتان است اهل تبریز وجزو شخصیتهایی بوده که مقاله کلمه که همان قانون یک کلمه در قانون است راه نجات ایران را در قانون دانست که ایشان خیلی سفر های بیشماری داشته و به عنوان فردی که درفرانسه بیشترین مدت  عمر خود را گذراند در کشورهای اروپایی دید که این کشورها دارای یکسری چهارچوب سیستم و قانون و قانونمندی هستند. که مردم حق بهره‌برداری از حق خود را دارند. از این رو آمد و ۳۶ سال قبل از انقلاب مشروطه ، ۲۶ سال قبل از مرگ و ترور ناصرالدین شاه مقاله ای به نام «یک کلمه» را نوشت از این رو در بررسی تاریخ دوره قاجار اگر ما به ریشه‌های انقلاب مشروطه برگردیم چهره مستشارالدوله را می‌بینیم که از رجال برجسته دوران ناصرالدین شاه بشمار می آید.

... مادر ضلع شرقی حوضخانه قرار داریم با ۴ اتاق گوشواره ای و دو کریدور . از یک قسمت متصل به اندرونی و از در دیگر متصل به حیاط بیرونی است. غرفه  هایی که در این قسمت  است شامل  غرفه سنگ باروت اسلحه زنبورک و کریدوری که متصل به اتاق رجال و فرامین است. ما در این غرفه های مان به معرفی اشیایی که از سنگ، به صورت یکدست از سنگ یشم و مرمر و تفنگ هایی که به صورت ساچمه ای و باروتی است. باروت دان هایی که جهت نگهداری باروت از جنس چوب و چرم و فلز و پوست کدو تنبل که روی اینها اشکال مختلف شیر و خورشید نشان از آرم و نشان دوره قاجار است.  روی یک شمشیر مرصع کاری شده یا طلا کاری شده باز نقش های اسلمی شیر و خورشید را می‌بینیم که واقعا اوج زیبایی هنردر این دوره را هم می‌رساند.  یک مورد بسیار زیبایی که ما در این غرفه داریم زنبورک است که لازم میدانم اشاره کنم زنبورک نوعی وسیله جنگی بوده که روی شتر سوارمی‌کردند و برای بالا رفتن خورجینی زیر پا می‌گذاشتند و به فردی که  این وسیله را راه اندازی و شلیک می‌کرده زنبورکچی میگفتند برای اولین بار این وسیله توسط نادرشاه در نبرد کرنان مورد استفاده قرار گرفت مثل بقیه اسلحه های این دوره تیررس زیادی نداشته و در دوره تقریبا فتحعلی شاه و آقامحمدخان کاربرد داشته  تا دوره محمد شاه که استفاده از این وسیله با آمدن اسلحه های دیگری که خب عباس میرزا کارخانه های اسلحه سازی در خوی گذاشته بود  تقریبا کمرنگ تر می شود استفاده از این وسیله و از دوره مشروطه به بعد کلا برچیده میشود.

طی صحبتهایی که خدمتتون عرض کردم شهر تبریز را در معرفی این بنا عرض کردم که شهر تبریز اهمیت دارالسلطنه ای داشته ولی ولیعهد ها پس از مرگ پادشاهان ار تبریز راهی تهران میشدند به علت فاصله بسیار زیادی که از شمالغرب کشور که تبریز واقع شده بود تا تهران وجود داشت ولیعهدها و شاهزاده ها  یکبار در تبریز تاج گذاری میکردند برای اینکه مدعیان سلطنت نتوانند بر تخت سلطنت بنشینند و بار دوم در کاخ گلستان در همان قسمتی که برای این منظور در قسمتی که تخت مرمر وجود داشته تاج گذاری انجام میگرفته. از  این رو ما در غرفه سنگ همین مخصوصا تاج گذاری مظفرالدین شاه که یکبار در تبریز انجام گرفت سنگ نوشته‌هایی روی سنگ یکدست  مرمر انجام گرفته و باز سازی شهر تبریز که مستحضر هستید شهر تبریز سه دوره زلزله بسیار  وحشتناک داشته  224 هجری قمری و 343 هجری قمری  و 1093 هجری قمری که آخرین سال حکومت کریم خان زند بوده باز سازی های کلی که طی این سالها انجام گرفت باز یک نوشته ای برای احیا شدن شهر تبریز در غرفه سنگ ما مشاهده خواهید کرد . وسیله دیگر ما یک عصایی هست  به شکل ماهی با سر سوت  که از سنگ است و میتوانید غرفه سنگ  مشاهده بفرمایید . تشکر میکنم از تمام عزیزانی که ما را در این غرفه همراهی کردند. بخدا میسپارم . ممنونم

مجری: اینجا حیاط اندورنی خانه امیر نظام گروسی  هست یا همان موزه قاجار و فضایی که شما مشاهده میکنید و الان هم دردست تعمیر هست یک فضای بکر است و البته اینجا باغچه ها زیباتر و قشنگ تر هستند. این فضا بهرحال گوشه ای از معماری غنی شهر تبریز هست و همانطور که اشاره شد در قسمت بالا و شاه نشین الان در دست تعمیر هست و اشیای آن به خزانه رفته تا ان شالله بزودی اشیا به اینجا برگردند و موزه فعالیت خود را ادامه بدهد. این هم از سوژه و گزارش امروزمان که تقدیم نگاه مهربان شما بینندگان عزیز شد . تا فردا و سوژه دیگر شما عزیزان بیننده را به خدای بزرگ و مهربان میسپاریم. 300085 را فراموش نکنید . انتقاد و پیشنهاد و حتی اگر دعوتی دارید مارا مطلع کنید . همینطور میتوانید به سایت شبکه مراجعه کرده و برنامه های قبلی را تماشا کنید . تا فردا و سوژه دیگر خدا نگهدار...